6-класс. Лезги чlалан тарс-гьуьжет №1.pptx

« Зи чlал гъед я,ам садрани хкахьдач,
Зи миллетни гьич къуватдай аватдач,
Чи дережа мадни виниз акъатда,
Сад хьайитlа чlал паталди лезгияр.

Мегьемед Ибрагьимов

Лезги чlалай 6-классда
ачух тарс
Тема:«Существительнияр арадиз атун!»

Тарсунин тадаракар:

доска, мел, пек, компьютер, интерактивный доска, таблицаяр, чарар, къелемар, кроссворд
Тарсунин макьсадар:
а)аялриз лезги существительнияр арадиз къвезватlа,чирун.
б) Инсанпересвилин ва ватанпересвилин
,дидед ч1ал кьан хьунин гьиссер кутун.

.

Суалар:
1).Существительнияр квез лугьуда?
2)Лезги чlала вуж суал нел эцигда?
3)Существительнияр гьик1 дегиш жезва?
3)Существительнидиз шумуд падеж ава?
4)Существительнийрикай предложенийра гьихьтин членар жеда?

Ситаксисдин жигьетдай предложение разбор авун:

Зегьметди инсандиз гьуьрмет къазанмишда.

Существительнийрин падеж тайинара.
Предложенида ибараяр чара ая






.

Карточкайра ихьтин тапшуругъ жеда.
Синтаксисдин жигьетдай предложение разбор авун
Тама къушари ван къачунва.
Къушари гафунин падеж тайинара.
Предложенидай ибараяр чара ая.
Тама къушари ван къачунва.

Карточка№2
Синтаксисдин жигьетдай предложение разбор авун

Аялди бадедиз ктабдай махар кlелзава.
Ктабдай гафунин падеж тайинара.

Предложенида ибараяр чара ая.

Агъадихъ ганвай существительнийрал суал эциг.

Устlар,сев,инсан,тарс,кlам,
уьмуьр, руш, къаз,муаллим,чубан

Вуж? Вуч?
сев
тарс
кlам
уьмуьр
къаз
устlар
инсан
руш
муаллим
чубан

Агъадихъ ганвай существительнийрин жуьре тайинара:



. Хуьр,гада,кlек,дагъ,лиф,багъ,
ктаб,гъед,руш,стха,сал,туп

1- жуьре 2-жуьре
Гада
Дагъ
Хуьр
Багъ
Ктаб
Стха
Туп

Лиф
Гъед
Руш
Сал
Кlек

Чаз цlийи школа( ) эцигнава. Школади( ) аялриз тербия гузва
Школадин( ) вилик гуьрчег цуьквер цанва.
.Школадиз( ) аялар шаддаказ къвезва.
Чи школада( ) гьар юкъуз жуьреба- жуьре мярекатар кьиле тухузва.Школадихъ ( ) еке спортзал гала.Райондин школайрин( ) арада чи школа( )
вилик жергйра ава. Къе чи школада( ) лезги чlалан райондин семенар кьиле физва.Чна чи школадалди( )
дамахзава.
Ганвай текстина школа гафунин кьадар ва падеж тайинара:

Агъадихъ ганвай гафуникай са декьикьадин вахтунда жезмай кьван маса существительнияр туькlуьра:

ВАТАНПЕРЕСВАЛ

Ватан,тан,тар,пер,нер,ват
,тарс,сан,сав,сар,вал,ван,вар,лат, пен.

Шикил галаз кlелун

1.ГЪАРГЪАЛАГ
2.АКЬРАБ
3.БЕГЬЕР
4.ГАФАРГАН
5.ХАЛИЧА
6.КЪАЯБ.
7.КЪАЗМА

Ял ягъунин декьикьа:
Яру,вили

Инсанриз,абурун пешедиз,кlвалахиз килигна гудай тlварар арадал гъидай суффиксар:
-чи,-бан,-хъан ва м.с.б
Месела:
а)нехир-нехирбан-нехирбанвал;
зуьрне-зуьрнечи-зуьрнечивал;
гъуьрч-гъуьрчехъан-гъуьрчхъанвал;

Инсанар хайи , яшамиш жезвай чкадиз ,еридиз килигна гудай т1варар арадиз гъидай суффиксар:
-ви,-жув,-лу;
эминхуьруьнви, ахцегьжув,

Инсанрин ва гьайванрин къилихриз нукьсанриз ва маса лишанриз килигна гудай тlварар арадиз гъидай суффиксар:
-ак,-ек,-ац,-баз,-дар,-ец,-акь,
-ацl,-ецl ва м.с.б
Цlарак,кlулац,тумакь,яргъецl,
амалдар,уюнбаз.

Шейэр жедай чкадиз килигна гудай тlварар арадал гъидай суффиксар:
-ган,лух,
хуруган,тlурарган,къумлух,къавахлух

Лишанрин тlварар арадал гъидай суффиксар:
-вал,
лацувал,инсанвал,ислягьвал,
устlарвал.

Дибар эхцигна арадиз атун:
яргъируш,тlварцlиэвез,Алихан,
Назани.

Кроссворд «Существительнияр»
(Тик ц1арара)
1.Тум мизмиз я, кьил бач1ах
Кьведни санал я … (Санжах)
1.Зардин ч1ул, хур галч1ур,
Мез чхел – ядай хьел. (Мурдар)
1.Жеда ама сараринди, жеда ама перемринди.
Сагъламвилин рекье герек алат. (Щетка)
1.Вад стха са рак1ара1 гьахьда. (Бегьлеяр)
2.Ам галачиз куьчеда зун
Жеда пашман, жеда суст.
Акурла хуш хъуьреда зун,
Ам я зи рик1 алай… (Дуст)
1.Гьатнава марф зи хъиле
Къав алай т1вал зи гъиле,
Кьежира марф жедат1а
Килигин вуж шедат1а. (Таж)
1.К1валин къуш. (Верч)
2.Къацу валчагъ, хъипи мекер,
Кагьрабайрин булушка. (Гьажик1а)
1.Аялар къугъвадайла рик1 алаз ишлемишдай алат. (Туп)
2.Бубадин диде ваз вуж жезва? (Баде)
3.Школада куь диде. (Муаллим)
4.«Мир» гаф таржума ая. (Дуьнья)
5.Булушкадин хулар къат- къат
Сарар седеф, макьамдин кьат1. (Ч1агъан)
1.Салан емиш. (Ич)
2.Дуьньяда виридалайни лазим зат1. (Яд)
3.Гада гафуниз акси гаф. (Руш)

Ктабдихъ галаз кlвалах
117- тапшуругъ

Агъадихъ ганвай гафарай талукь тир морфемаяр чара авуна,ибара арадал гъун лазим я.
Дувул-багълар-гафунай.
Эхир-данадин-гафунай
Инфикс-ахкун-гафунай
Суффикс-шадвал-гафунай

Жаваб:Багъдин хвал

Синквейн:
Существительное: Чlал.
Прилагательное:
Глагол:
Умуми мана:
Существительное.

Рефлексия:
Предложенияр давамара:
Заз вуч чир хьана…
Виридалай вуч бегенмиш хьана..
И тарсуна чир хьана…
Виридалай вуч рикlел алама

Кlвалин кlвалах параграф 28,118-тапшуругъ,50-чин

Тарсунин нетижа кьун:
Чун къе тарсуна квекай рахана ?
Существительния шумуд къайда арадиз къведа?
Существительнияр гьихьтин суффиксрин куьмекдалди арадиз къведа?
Дибар эхцигна существительнияр арадиз гьикl къвезва?