Талгат Бегельдинов: биография Героя Советского Союза

Талғат Жақыпбекұлы Бигелдинов
Талғат Жақыпбекұлы Бигелдинов (5 тамыз 1922, Ақмола облысы, Қорғалжын ауданы, Майбалық ауылы - 9 қараша, 2014, Алматы) — Авиация генерал-майоры, Кеңес Одағының екі мәрте батыры, «Барыс» орденінің иегері.

Бигельдинов Талгат Жакыпбекович (5 августа 1922, Акмолинская область, Коргалжынский район, село Майбалык - 9 ноября 2014, Алматы) — генерал-майор авиации, дважды Герой Советского Союза, кавалер ордена «Барыс».
Талғат Жақыпбекұлы Бигелдинов

Талғат Жақыпбекұлы Бигелдинов аэроклубта тамаша тәжірибеден өтіп, ұстаздарының оң көзіне түскен талапты жігіт Талғатты 1940 жылы Саратов әскери-авиация мектебіне оқуға жібереді. Ондағы қатаң сұрыптаудан жанарының оты бар жігіт аман-есен өтеді.
Саратовтағы ұшқыштар мектебін екі жыл оқып, сержант шенімен бітірген соң, Чкаловтағы бомбалаушы ұшқыштар мектебін аяқтайды.
Ал қан майданға аттанар алдында Ижевск қаласынан «ИЛ-2» штурмовигімен ұшуды үйреніп шығады.
Сол күннен бастап әскерилер арасында «ұшқыш танк» деп аталып кеткен «Илюшаға» басы бүтін бауыр басып, 1942 жылы майданға аттанады. Осы өзі бір көргеннен қатты ұнатқан ұшақпен көк жүзінде 500 сағат болады. 305 рет әскери шабуылға шығып, жау ұясы – Берлинді алуға бірінші болып қатысады. Фашистер өздеріне аяусыз өлім оғын сепкен Талғат мінген ұшақты «Қара ажал» деп атаған. 23 жасында Кеңес Одағының екі мәрте батыры атағын иеленіп, соғыста небір көзсіз ерлік көрсеткен қыран қазақ қан майданнан аман-есен оралады.

Талгат Жакыпбекович Бигельдинов, прошедший блестящую практику в аэроклубе, в 1940 году направил Талгата, требовательного парня, попавшего на правый глаз его учителей, на учебу в Саратовское военно-авиационное училище. От строгой сортировки в нем благополучно проходит парень с горелкой. После двух лет обучения в саратовской школе пилотов в звании сержанта окончил Школу летчиков-бомбардировщиков в Чкалове. А кровь перед отправлением на фронт вылетает из Ижевска, учась летать штурм «ИЛ-2". С этого же дня в 1942 году он отправился на фронт с целой головой в «Илюшу», которая стала известна среди военных как «летчик-танк». Это будет 500 часов на голубом лице с самолетом, который ему очень понравился с первого взгляда. 305 раз вступал в военную атаку и был первым, кто принял участие в захвате вражеского гнезда – Берлина. Фашисты называли самолет с Талгатом «черным смертником», который посеял на них беспощадную смертельную пулю. В 23 года Орлан казахская кровь, удостоенный звания дважды Героя Советского Союза и проявивший неоценимый героизм на войне, благополучно возвращается с фронта.

Соғыстан соң әскери әуе академиясын аяқтайды.
Қазақстанның әскери-әуе күштерінде түрлі басқару қызметінде болады.
1956 жылы денсаулығына байланысты демалысқа шығады.
1957 жылдан 1970 жылға дейін азаматтық авиацияны басқарып, Алматы, Ақмола, Арқалық, Қызылорда, Қарағанды, Тараз сынды көптеген қалаларда аэропорт салу ісіне өлшеусіз үлес қосады.
1968 жылы Мәскеу инженерлік-құрылыс институтын бітіріп, мемлекеттік құрылыс саласында да қызмет атқарып, әсіресе, Алматыдағы небір тамаша зәулім ғимараттардың бой көтеруіне атсалысады.

В 1956 году уходит в отпуск по состоянию здоровья. С 1957 по 1970 годы возглавлял гражданскую авиацию и внес неизмеримый вклад в строительство аэропортов во многих городах: Алматы, Акмолинске, Аркалыке, Кызылорде, Караганде, Таразе. В 1968 году окончил Московский инженерно-строительный институт, работал в сфере государственного строительства, особенно участвовал в строительстве небоскребов в Алматы.

Талғат Бигелдинов аспанға ұшар алдында 101 жасқа келген нағашы апасы (анасының әпкесі) үйреткен дұғаны оқыған екен. «Балам, мен саған бір дұға үйретіп берейін. Күн күркіреп, найзағай ойнағанда осы дұғаны оқып жіберсең, саған жасын тимейді. Туралап келсе де, сені айналып өтеді», - деген екен. Осы дұға Бигелдиновтің қолдаушы, қорғаушысы болған шығар бәлкім.

Талгат Бигельдинов перед полетом в небо прочитал молитву, которую учила его тетя (сестра матери), которой исполнилось 101 год. "Детка, позвольте мне научить вас одной молитве. Когда ты читаешь эту молитву во время грома и грозы, тебе не хватает возраста. - Я не хочу, чтобы тебя обгоняли, - сказал он. Возможно, эта молитва была покровительницей, защитницей Бигельдинова.

Тағы бір айта кетерлік жәйт Талғат атамыздың ұшағының нөмірі 13 болған екен. Бұған байланысты мысқылдап күлгендер де болған көрінеді. Сұхбатында: «Самолетті тексеріп қайтып келсем, командир ішек-сілесі қатып күледі. «Саған өзі, мына самолетті кім берді?». «Кім бергені қалай? Полк командирі берді де». «Ойбай-ай, ана нөмірін қарашы?» деп сылқ-сылқ күледі. «Нөмірінің несі бар екен? 13. Оның несі күлкілі?!». «Сонда сен 13-нөмірмен соғысқа шығамын деп тұрсың ба?» дейді ғой. Қайдан білейін, маған «анау, ең соңғы тұрған самолетке отыр» деген. Қарасам, күлсе, күлгендей, самолетімнің «бет-аузының» адам көретіндей емес, оқ тиген жерін жамай берген, жамай берген, құрақ-құрақ, бауыры, оң бүйірі, сол бүйірі, қанат, құйрығының сау жері жоқ, жамау-жамау...»

Кстати, самолет нашего дедушки Талгата имел номер 13. Из-за этого, похоже, были и саркастически смеющиеся. В интервью: "когда я возвращаюсь, проверяя самолет, командир застывает и смеется. "Кто дал тебе сам, этот самолет?». "Как кто дал? Командир полка дал". "Ойбай-ай, посмотри номер матери?"- усмехается штукатур. «Что за номер? 13.что в нем смешного?!». "Значит, ты собираешься вступить в войну с номером 13?"говорит. Откуда мне знать, мне сказали:» вот, сядь на последний стоящий самолет". Когда я смотрю, смеюсь, смеюсь, я не вижу, как человек видит «лицо-рот» моего самолета, я имею в виду, что он получил пулю...»